Mystiek leven
Levenslessen in mystieke teksten
Kick Bras
Kick Bras begint zijn boek ‘Mystiek Leven’ met een tekstfragment van Simone Weil:
“De volheid van de liefde voor de ander is simpelweg in staat zijn aan die ander te vragen: Wat scheelt er?
Het is weten dat die ongelukkige bestaat, niet als een ongelukkige in een verzameling, niet als een geval dat behoort tot de sociale categorie van de ‘ongelukkigen’, maar als iemand die precies zo als jijzelf, iemand die op een unieke, niet na te bootsen manier door het ongeluk getroffen en getekend is.
Het is voldoende, maar noodzakelijk dat je op een bepaalde manier naar diegene kunt kijken. Die blik is in eerste plaats aandachtig, dat wil zeggen dat de geest leeg is, dat je eigen gedachten plaats hebben gemaakt ten einde degene naar wie je kijkt in zijn hele totale waarheid in je op te kunnen nemen. De enigen die hier toe in staat zijn, zijn de mensen die tot aandacht in staat zijn.”
Als commentaar op deze woorden van Simone Weil, zegt Kick Bras het volgende:
“Ik word getroffen door de concrete toespitsing die Simone Weil aan aandacht geeft. Aandacht geven aan een medemens betekent in de eerste plaats dat je deze mens ziet in haar uniciteit. Je deelt haar niet in in een categorie, je ziet haar niet als deel van een verzameling, maar als een uniek mens, zoals jij jezelf ook ervaart. Het gevolg daarvan is dat je niet bij voorbaat al denkt te weten wat die ander bezielt. Je hebt de ander geen stempel opgedrukt, zodat je niet meer echt hoeft te luisteren. Nee, je kunt helemaal open zijn voor de unieke wijze waarop deze mens zijn verhaal vertelt.”
Het eerste deel van dit boek gaat over leven in aandacht, de basis om jezelf leeg te maken, stil te zijn, je te open voor God en vervolgens volledig aanwezig te zijn in het hier en nu. Kick Bras gebruikt hierbij fragmenten van verschillende mystici zoals Johannes van het Kruis, Meister Eckhart, Heinrich Seuse, Jan van Ruusbroec en vanuit de moderne tijd mensen zoals Dorethee Sölle, Simone Weil, Etty Hillesum, Dietrich Bonhoeffer, Thomas Merton en nog veel meer interessante mystici uit onze westerse cultuur.
Naar aanleiding van de fragmenten neemt Kick Bras de lezer mee in zijn commentaar en vertelt over belangrijke thema’s die in de mystiek een rol spelen. Naast het principe van aandacht, wordt ook gesproken over eenheid en liefde, meditatie en gebed en leven in vreugde.
Een belangrijk punt om mystiek te leven en je weg te volgen, te verdiepen en te zuiveren onder leiding van de goddelijke geest, vormt stil zijn en zwijgen.
Kick Bras zegt hier over:
“Stilte ervaren we allemaal als weldadig. In de hectiek van het hedendaagse leven zoeken velen naar rust en stilte. Ze willen weg van de snelweg, zoeken de stilte van de natuur om daar tot rust te komen. Even geen verplichtingen, even geen mensen die iets van je willen, even je gedachten de vrije loop laten. Dit wil nog niet zeggen, dat men in de natuur aandachtig om zich heen kijkt en de schoonheid ervan op zich laat inwerken. Vaak babbelen mensen wat met elkaar terwijl ze een boswandeling maken en hebben nauwelijks oog voor hun omgeving. Dit kan heel ontspannend werken, maar dat is niet wat wij bedoelen met aandachtig leven. Het gaat er daarbij niet zozeer om dat wij een stille rustige omgeving zoeken, maar dat we zelf stil worden. En dan niet alleen met de mond maar ook met het hoofd en het hart.”
Als we instaat zijn deze houding van stilte en zwijgen aan te nemen, kan de Heilige zich tonen en ons aanraken. De mens ervaart dan een diepe ontmoeting met de Ene, die ons overweldigend omarmt. Deze levende ervaring is niet meer in woorden uit te drukken, het is onbepaald, we zijn bewust en verstild tot rust gekomen en hebben ons hart geopend voor een ‘wijzeloos genieten’ en ervaren een ‘gestilde minne’, zoals Jan van Ruusbroec het heeft uitgedrukt:
“En boven alle goddelijke bepaaldheid zal hij met ditzelfde onbepaalde schouwen verstaan het onbepaalde Wezen Gods, dat een onbepaaldheid is. Want men kan het niet met woorden of werken, met bepalingen of voorbeelden en gelijkenissen duidelijk maken. Maar het openbaart zichzelf aan het eenvoudige schouwen van het ongedeelde bewustzijn. Je zou het je zo kunnen voorstellen: alsof je een gloed van vuur zag, mateloos groot, waarbij alle dingen verbrand waren in een stil, gloeiend onbeweeglijk vuur. Zo kan men beschouwen de gestilde wezenlijke minne die bestaat in een genieten van God en alle heiligen, boven alle bepalingen en werken en beoefening van deugden. Ze is een gestilde grondeloze vloed rijkdom en vreugde, waar alle heiligen met God in vervloeid zijn in een wijzeloos genieten. En dit genieten is wild en woest alsof men verdwaald is. Want daar is bepaaldheid noch weg, nog pad, noch plaats, noch maat, noch einde noch begin, noch iets dat men verwoorden of duidelijk kan maken.”
Ook al is er in het ‘wijzeloos genieten’, noch een weg of een pad, mystiek leven vraagt om een intensieve beoefening van openstellen, zuiveren, loslaten en overgave. We dienen de voorwaarde te scheppen of de akker gereed te maken opdat de genade ons kan inspireren. Etty Hillesum beschrijft deze weg van meditatie en gebed op een prachtige wijze:
“Ik geloof, dat ik het maar zal doen: ’s morgens voor het begin van het werk een half uurtje ‘naar binnen slaan’, luisteren naar wat er binnen in me zit. ‘Sich versenken’. Je kunt het ook mediteren noemen. Maar van dat woord ben ik nog een beetje griezelig. Maar waarom eigenlijk niet? Een stil half uur in je zelf. Het is niet genoeg alleen maar je armen en benen en alle andere spieren te bewegen, ’s morgens in de badkamer. De mens is lichaam en geest. En zo een half uur gymnastiek en een half uur meditatie kunnen samen een breed fundament van rust en geconcentreerdheid leggen voor de hele dag. Maar het is niet zo eenvoudig; zo een ‘stille Stunde’. Dat wil geleerd worden. Alle kleinmenselijke rommel en franje zou dan moeten worden weggevaagd van binnen. Er is per slot altijd zo’n hoop onrust voor niks in zo een klein hoofd. Verruimende en bevrijdende gevoelens en gedachten zijn er ook wel maar de rommel is er altijd doorheen. En laat dat dan het doel zijn van dat mediteren: dat je vanbinnen één grote ruime vlakte wordt, zonder het geniepige struikgewas, dat het uitzicht belemmert. Dat er dus iets van ‘God’ in je komt, zoals er in de Negende van Beethoven iets van ‘God’ is. Dat er ook iets van ‘liefde’ in je komt, niet zo een luxe-liefde van een half uurtje, waar je heerlijk in zwelgt, trots op je eigen verheven gevoelens, maar liefde, waar je iets mee kunt doen in de kleine dagelijkse praktijk.”
Etty Hillesum beschrijft het ‘naar binnen slaan’ als een weg van inkeer dat geleerd moet worden. Het gaat niet vanzelf. Kick Bras geeft ten aanzien van haar woorden het volgende commentaar:
“Mediteren is daardoor een vorm van inkeer, waarbij je innerlijke blokkades en storingen er uitlaat en iets anders binnenlaat. Wat is dat? Dat zijn ‘verruimende en bevrijdende gevoelens’. Dat zijn rust en geconcentreerdheid voor de hele dag’. Dat is dat je van binnen een grote, ruime vlakte wordt … dat er dus iets van God in je komt,…dat er ook iets van liefde in je komt. Meditatie is dus voor haar niet alleen een vorm van ontspanning, van rustig worden of van inkeer in jezelf. Het is vooral een vorm van openstellen, een attitude van ontvankelijkheid, zodat er iets in je kan komen dat boven je eigen kleinmenselijkheid uitreikt.”
Het is niet gemakkelijk om in onze materialistische en egocentrische samenleving ruimte te scheppen voor deze inkeer. Kick Bras zegt dat we leven in een tijd van gebedsnood en haalt daarbij een strofe van Guido Gezelle aan: “O leert mij, armen dwaas, hoe dat ik bidden moet”. In het boek wordt vervolgens aangeven hoe wij het meditatieve leven tot expressie kunnen brengen. Verschillende vormen van meditatie en gebed komen aan bod, de groei en ontwikkeling die de mens daarin kan doormaken, de strijd met de blokkades en het omvormingsproces waarin we volkomen transparant een beelddrager worden van God.
Om op deze wijze de omgang met God te oefenen en te leven in de liefde, worden vele mystieke teksten getoond met een diepgaand commentaar, die ons kunnen helpen ons te openen voor het Grote Mysterie. ‘Mystiek Leven’ is een prachtig boek waarin we wijze levenslessen kunnen ontdekken.
Tot slot een fragment van Thomas Merton uit ‘Wegen naar het Paradijs’, waarin naar voren komt hoe de goddelijke wijsheid in alles als een bron van vreugde aanwezig is:
“Alle zichtbare dingen dragen een onzichtbare vruchtbaarheid in zich, een gedempt licht, een zachte naamloosheid, een verborgen heelheid. Deze mysterieuze eenheid en gaafheid is de wijsheid, de moeder van alles, ‘natura naturans’. In alle dingen leeft een oneindige tederheid en zuiverheid, een stilte die een bron is van handelen en vreugde. Zij borrelt op uit een woordeloze vriendelijkheid en stroomt naar mij toe uit de onzichtbare wortels van al wat geschapen is. Zij verwelkomt mij liefdevol en groet mij met een onbeschrijfelijke eenvoud. Dit is tegelijk mijn eigen bestaan, mijn eigen natuur en de gave in mij van de gedachten en de werking van de Schepper, sprekend als de Hagia Sophia, als mijn zuster, de Wijsheid.”
Website Kick Bras
Kick Bras over Mystiek Leven
Berne Boek